رقابت محصول در بازار بسیار تنگاتنگ است. با معرفی محصولی جدید، فروش محصولات قبلی کاهش می‌یابد و در بیشتر موارد ممکن است حتی جایگزین شوند. استراتژی‌هایی که برای بازاریابی در نظر گرفته می‌شود بسته به آن‌که محصول در کدام قسمت از چرخه خود قرار دارد متفاوت خواهد بود. پس می‌توان گفت چرخه عمر محصول نقش مهمی در انتخاب نوع استراتژی‌ها داشته که تأثیر بسزایی در بالا بردن عمر محصول دارند. علاوه بر آن، آگاهی از چرخه عمر محصول توانایی اجتناب و مقابله با اشتباهات رایج در مراحل مختلف را می‌دهد.
چرخه عمر محصول چیست؟
چرخه عمر محصول دیدی ارزشمند به بازاریاب‌ها و مدیران درباره نحوه ارائه عملکرد در بازار می‌دهد و آن‌ها را قادر می‌سازد تا توانایی پیش‌بینی مسیر محصول جدید را داشته باشند. هم‌چنین این چرخه به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در مورد سرمایه‌گذاری‌های مالی، رویکردهای بازاریابی و تبلیغات و توسعه‌ی محصول تصمیمات استراتژیک بگیرند. به‌طورکلی چرخه عمر محصول در چهار مرحله خلاصه می‌شود:
مرحله اول- معرفی:
مرحله اول مرحله معرفی بوده که در ابتدا فروش محصول بسیار کند است زیرا محصول جدید هنوز در بازار شناخته نشده است. این مرحله یکی از سخت‌ترین مراحل در میان مراحل چهارگانه چرخه عمر محصول می‌باشد. کالا مدت زمان زیادی را در این مرحله ممکن است سپری کند. تمرکز بیشتر بازاریاب‌ها روی هدایت و جذب مشتری‌هاست. رقابت در بازار در این بخش کم‌تر است.
مرحله دوم- رشد:
در مرحله رشد مشتری‌ها محصول را پذیرفته و فروش آغاز می‌شود. انتظار می‌رود در این مرحله محصولات فروش خوبی داشته باشند. نرخ رشد فروش صعودی بوده و به سمت بالا حرکت می‌کند. به دلیل توجه زیاد در مرحله رشد به کالاهای ارائه شده در بازار، دیگر رقبا نیز کنجکاو می‌شوند و مسلماً تعداد رقیبان افزایش می‌یابد. در مرحله رشد بازاریاب‌ها می‌بایستی تمام تلاش خود را برای به حداکثر رساندن سهم توزیع و مصرف داشته باشند و بتوانند جایگاه مناسبی برای خود در بازار پیدا و تثبیت کنند.
مرحله سوم- بلوغ:
همیشه یک محصول در مرحله رشد باقی نمانده و شیب فروش کم‌تر از مرحله قبل می‌شود که نشان‌دهنده‌ی ورود محصول به مرحله بلوغ است. در مرحله بلوغ سرعت فروش کاهش می‌یابد زیرا فروش محصول به نقطه اوج و بیشینه خود رسیده است. حالا وقت معرفی استراتژی‌های مناسب برای بالا بردن فروش است مانند تبلیغات یا استفاده از تخفیف‌های شگفت‌انگیز! کاهش سود در مرحله بلوغ اجتناب‌ناپذیر است.
مرحله چهارم- کاهش:
عمر محصول در بازار در مرحله چهارم در حال تمام شدن است. رقبای کمی وجود داشته و تقاضا برای محصول کم و کم‌تر می‌شود. فروش و سود دهی به‌شدت کاهش یافته و باید استراتژی‌های مختلفی برای یادآوری محصول به مشتری‌های اتخاذ کرد. ارائه محصولی جدید یا ایجاد تغییراتی در محصول شاید فروش را بهتر کند.
البته می‌بایستی در هر مرحله بازخورد مشتری مورد ارزیابی و تحلیل قرار بگیرد و نظرسنجی‌های منظمی انجام شود تا پارامترهای مهم و بی‌اهمیت بروی هر مرحله کاملاً مشخص شود.
چه طوری چرخه عمر محصول را بالا ببریم؟
قرار گرفتن محصول در چرخه عمر اجتناب‌ناپذیر است اما می‌توان با روش‌ها و تاکتیک‌هایی این عمر را افزایش داد. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
تبلیغات و بسته‌بندی
به‌طورکلی ظاهر فیزیکی یک محصول اهمیت زیادی در جذب مشتری‌های دارد زیرا اولین چیزی که افراد را متقاعد به خرید می‌کنند بسته بندی است. البته همواره در تبلیغات و بسته‌بندی باید نوع مخاطب هدف، ارائه پیام‌های برند و… در نظر گرفته شود.
قیمت
بررسی ویژگی‌های محصول و قیمت‌های پیشنهادی نیز می‌توانند کمک کننده باشند. در بیشتر موارد کاهش قیمت‌ها تأثیر زیادی در فروش هر چه بیشتر محصولات داشته باشند. مثلاً با ارائه محصول‌های جدید و کاهش محصول‌های قبلی مشتری‌ها ترغیب به خرید می‌شوند. یک مثال ملموس و ساده شرکت‌های تولید کننده لپ‌تاپ یا موبایل هستند. زمانی که محصول جدید به بازار وارد می‌کنند، محصول‌های قبلی را با قیمتی به‌مراتب پایین‌تر عرضه می‌کنند.
بازارهای جدید
همواره باید به دنبال بازارهای جدید برای محصولات بود تا با اشباع شدن در یک بازار، بازار دیگری برای ارائه وجود داشته باشد. Netflixیکی از شرکت‌های موفق در این زمینه است. این شرکت زمانی که متوجه بازار جدید DVD به‌سرعت استراتژی‌های خود را به سمت سیستم‌عامل‌های جدید سوق داد و تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین و مؤثرترین سیستم‌عامل‌های پخش کننده در جهان شد و توانست در سراسر ایالت متحده، کانادا و اروپا گسترش پیدا کند.
در پایان
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های چرخه عمر محصول پیش‌بینی مسیر رشد کالا و مدیریت آن است. چالش اصلی برای هر کسب و کاری این است که چرخه رشد محصول خود را تا حد امکان بالا ببرند. مدیران و بازاریاب‌های فعال در بازار باید از چرخه عمر محصول آگاهی کامل داشته باشند تا بتوانند بهترین تصمیم‌گیری‌ها و استراتژی‌ها را برای محصول خود در نظر بگیرد. پس اگر فروش محصولتان در حال کم شدن است باید بتوانید تشخیص دهید که محصول در چه مرحله است و چه استراتژی مناسب آن است و در این مسیر نوآوری داشته و بتوانید کالا را نجات دهید.